“Waste is basically stupid”

Vanmiddag was er een politiek filmcafé van de milieuwerkgroep van GroenLinks Utrecht over Cradle to Cradle en Transition Towns. Cradle to Cradle (C2C) blijkt vooral aan te slaan bij het bedrijfsleven. Het concept kun je samenvatten in een aantal kreten als ‘afval = voedsel’ en ‘triple topline’. Dit laatste betekent dat ontwerp en productie meerwaarde moeten opleveren voor economie, milieu en op sociaal gebied. Idee is dat je niets weggooit, maar dat je bij het ontwerp van een product, dienst, gebouw, etc al rekening houdt met wat je ermee gaat doen als het is ‘opgebruikt’. Zo worden er C2C bureaustoelen en auto’s ontworpen die makkelijk uit elkaar te halen zijn (wat als voordeel heeft dat ook het in elkaar zetten makkelijker is) en waarvan je alle onderdelen dan weer opnieuw of anders kunt gebruiken. Het moet dan gaan om ‘recyclen’ of liefst ‘upcyclen’, je moet er hetzelfde of iets beters van maken. Terwijl wat wij nu ‘recyclen’ noemen, vaak ‘downcyclen’ is: je smelt plastic afval om tot trottoirpaaltjes maar daarna kun je er niets meer mee.

Volgens deskundige Jeroen Hovens is voor Utrecht vooral de ontwerpfilosofie interessant. Bij de inrichting van Rijnenburg is het bijvoorbeeld de bedoeling de huizen C2C te bouwen. Dat betekent niet alleen dat ze energie opleveren, maar ook dat materialen kunnen worden hergebruikt. Roland Perenboom van het Milieucentrum merkte op dat in de plannen de term ‘cradle to cradle’ inmiddels niet meer voorkomt. Dit kan ermee te maken hebben dat het een officieel concept is, waarvoor je moet betalen en dat vervolgens aan controle onderhevig is. Dus toch weer commercie. En dat is toch jammer als je veel mensen en bedrijven hiervoor enthousiast wil maken. Maar je kunt natuurlijk wel de filosofie overnemen zonder expliciet de term te gebruiken.

Naast het commerciële jasje, vond ik zelf een mogelijk gevaar dat C2C als rechtvaardiging gebruikt gaat worden om polders vol te bouwen en bossen te kappen. Want ‘we doen het toch op een manier die een plus oplevert voor het milieu'. In het filmpje was een pleitbezorger van de gemeente Venlo te zien die op een kaart heel enthousiast vertelde welk gebied er dan helemaal C2C zou worden ingericht. Daarna luchtbeelden van dat gebied met vooral heel veel bos en bomen. Toegegeven: beter een C2C bedrijventerrein of woonwijk dan een conventionele, maar de afweging ‘willen wij hier eigenlijk wel bouwen’ moet wat mij betreft altijd eerst gemaakt blijven worden…

Lokale zelfvoorziening
Persoonlijk vond ik het verhaal over Transition Towns (TT) een stuk inspirerender. Minder commercie en meer van onderop. Reden voor dit uit Engeland overgewaaide fenomeen is de ‘peak oil’: olie raakt op, is binnenkort over haar hoogtepunt heen. Dan wordt het aanbod kleiner, schieten de prijzen omhoog en komen we in de problemen. We moeten dus minder afhankelijk worden van fossiele brandstoffen en nu al beginnen de omslag te maken.

Centraal in Transition Towns staat zelfvoorziening, zowel van gebouwen als je straat, je wijk en uiteindeiljk je stad. Het idee komt voort uit de ‘permacultuur’ en het is dan ook niet verwonderlijk dat voedselvoorziening vaak een van de zaken is die als eerste worden opgepakt: collectieve moestuinen waar je als straat of wijk je eigen voedsel kunt verbouwen. Maar het gaat bijvoorbeeld ook over energie (besparen en opwekken) en over gaan werken waar je woont. Het is een positief, toekomstgericht verhaal en je kunt er in je eigen wijk mee aan de slag.

In Nederland lopen al zestig initiatieven. In Utrecht zijn groepen bezig in Leidsche Rijn en Voordorp. Volgens Rianne van de Veen van de groep in Leidsche Rijn is een belangrijk verschil meet C2C dat TT er juist vanuit gaat dat energie schaars is. Je moet dus niet alleen andere energie gaan gebruiken (zon, wind) maar ook minder. C2C gaat erg uit van ‘energie in overvloed’, die nodig is om alles te recyclen en te produceren.

Het verhaal over TT vond ik dusdanig interessant dat ik het Transitie Handboek heb gekocht van Rob Hopkins (Nederlandse vertaling) met de ondertitel ‘Van olie-afhankelijkheid naar lokale veerkracht’. Kijk, dat klinkt al goed. Maar ook mijn energie is eindig, dus ik ben bang dat ik er voorlopig niet toe kom in mijn eigen wijk een TT-initiatief van de grond te trekken…