Referenda

D66 was tot nu toe altijd een warm pleitbezorger van referenda. Het burgemeestersreferendum was als ik het me goed herinner zelfs een van de 'kroonjuwelen' van die partij ten tijde van paars.

Des te opmerkelijker dat de partij nu op allerlei niveaus ineens tegenstander van referenda blijkt te zijn. Zo lanceert de partij landelijk het idee voor afschaffen van de provincies en herindeling in vier 'landsdelen'. Op de vraag of de burgers zich hierover ook uit mogen spreken, reageert de partij afwijzend. Reden daarvoor lijkt te zijn dat de burgers wel eens tegen dit D66 idee zouden kunnen zijn (en we kunnen als overheid nu eenmaal niet wachten tot de burgers zelf eindelijk ook door hebben wat goed voor hen is, zoiets). In Utrecht verklaarde D66 zich in eerste instantie tegenstander van een referendum over het Actieplan Luchtkwaliteit (ALU), omdat het al in Den Haag ligt en bovendien de kiezers zich bij de gemeenteraadsverkiezingen straks kunnen uitspreken. In de raad stemde D66 uiteindelijk voor (beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald).

Het argument dat de komende verkiezingen 'één groot referendum' zijn, wordt ook landelijk aangevoerd. Het neigt toch een beetje naar 'één keer stemmen en dan vier jaar lang je bek houden'. Want in de tussentijd weten de dames en heren politici wel wat goed voor je is? Dat klinkt tamelijk regentesk. En D66 is toch juist ontstaan als reactie tegen die regentencultuur?

Zelf was ik tot nu toe niet enthousiast over referenda. Niet zozeer vanuit principe, maar omdat er meestal niet echt wat te kiezen valt (zoals bij het Utrechtse burgemeesters referendum). Of omdat als er wél wat te kiezen valt, op voorhand eigenlijk al duidelijk is dat de bestuurders toch gewoon doen waar ze zelf zin in hebben (zoals bij het referendum over het stationsgebied). Of omdat je het risico loopt dat een meerderheid beslist zonder 'eerbiediging van de minderheid' (maar dat gebeurt in de politiek ook steeds meer).

Maar als het instrument bestaat en burgers komen zelf met een initiatief dat verder aan alle criteria voldoet, dan is het tamelijk aanmatigend als de politiek besluit dat er geen referendum komt omdat het onderwerp te ingewikkeld is. Of omdat we over een paar maanden toch al verkiezingen hebben waarin de burgers zich kunnen uitspreken. Vooral dit laatste is kul. Want bij verkiezingen gaat het over veel meer onderwerpen. En dat maakt het ingewikkelder dan een referendum. Dus als burgers wel slim genoeg zijn voor verkiezingen, moeten ze zeker in een referendum over (bv) het ALU een bewuste keuze kunnen maken. Dus ben ik voor dit referendum, mits de politiek écht bereidheid is om de uitslag daarvan respecteren. En daar zit volgens mij het échte probleem...